Luisa Viqueira Landa

Nome:Luisa Viqueira Landa

Datas nacemento/morte:  A Coruña, 1918- México 2014

Feitos destacados:

Republicana galega, integrante, como o seu pai Xoan Vicente Viqueira, da ILE (Institución Libre de Enseñanza). Republicana, a sublevación do 36 a sorprende en Ouces, consigue pasar por Francia a Barcelona,  aquí participa na evacuación dos “nenos da guerra” á URSS, onde está como voluntaria dando clases. Exiliada en México, onde pasará a súa vida, dedicase a axudar á poboación galega que tamén foran exiliada polo franquismo.

Comprometida co nacionalismo galego é gran defensora da nosa Lingua e Cultura. E nomeada republicana de Honra, no ano 2010, pola CRMH.

No 2014 morre no exilio e no 2015 os seus restos veñen para o cemiterio de Ouces.

 

Advertisement

Federica Montseny

 

Naceu o 12 de febreiro de 1905 en Barcelona. Filla de Teresa Mañé Miravet (de nome de guerra Soledad Gustavo) e de Juan Montseny Carrito (de nome de guerra Federico Urales), tanto ela coma el intelectuais libertari@s.

Federica foi criada e educada nos principios do comunismo libertario e comezou a colaborar na Revista Blanca (que editaban súa nai e seu pai) e noutros medios de comunicación (Solidaridad Obrera, por exemplo) aos 16 anos.

Ten unha ampla produción como escritora de ensaio (entre outras: La mujer, problema del hombre; e El anarquismo) narrativa (entre outras: Horas Trágicas; e La Victoria), historia (entre outras El éxodo. Pasión y muerte de españoles en el exilio; e Crónicas de la CNT) e artigos de opinión en diversos medios, que se prolonga durante toda a súa vida.

Afíliase á CNT en 1931 e posteriormente á FAI, onde desenvolve unha intensa actividade política e de construción ideolóxica.

Malia a que ela mesma dicía que non era feminista, senón humanista, moitas das súas actuacións diríxense á defensa dos dereitos das mulleres, polo que podemos indicar que o feito de non declararse feminista foi máis ben unha cuestión terminolóxica. De feito, ten moi boas relacións con “MUJERES LIBRES”, organización feminista e libertaria, desde o que foi o seu embrión (Grupo Cultural Femenino e Grupo redactor da Revista Mujeres Libres), e colabora con elas en diversos aspectos, nomeadamente na ideación dos “liberatorios de prostitución”.

O 4 de novembro de 1936 entra a formar parte do goberno de Largo Caballero como Ministra de Sanidade e Asistencia Social, xunto con outros tres anarquistas e despois de ter que resolver a contradición que lle supuña a unha libertaria entrar
a formar parte dun aparato de goberno. É a primeira muller que accede a unha responsabilidade deste tipo, despois de Alejandra Kollontai, que o fixera como Comisaria do Pobo para a Asistencia Pública (URSS, 1917).

Como Ministra destacamos o seu labor como creadora de colonias e campamentos infantís, para acoller criaturas evacuadas das zonas máis castigadas polos fascistas. Amparo Poch i Gascò, médica e feminista, cofundadora de “Mujeres Libres” e Directora Xeral de Asistencia Social no Ministerio, foi quen, xunto con Federica, ideou e desenvolveu este proxecto, que
incluía un modelo de intervención educativa libertaria.

Tamén destacamos a preparación dun proxecto para unha Lei de interrupción do embarazo, similar á que se aprobara en Catalunya en decembro de 1936, inspirada en gran medida por “Mujeres Libres”. Neste empeño contou coa
oposición frontal do resto dos membros do goberno. Finalmente a Lei non foi adiante pola caída do Goberno de Largo Caballero, o 17 de maio de 1937, tras os sucesos de Barcelona.

En abril de 1939 logra pasar a Francia e, tras a ocupación nazi é perseguida polos invasores e pola policía franquista, que mesmo pide a súa extradición, sen conseguila. Nestas circunstancias, logra saír do país e marcha a México, de onde regresa despois da liberación de Francia, para instalarse definitivamente en Toulouse. Aínda que desde 1977 visita o estado español en varias ocasións, nunca o fai coa intención de quedar.

Faleceu en Toulouse o 14 de xaneiro de 1994.

Victoria Kent

Nome:Victoria Kent

Datas nacemento/morte:  Málaga 1889- NewYork 1987

Organización: Partido Radical Socialista

Feitos destacados: Feminista, Avogada e Política Republicana Española .

Nunha época na que as mulleres apenas tiñan intervención na vida pública foi a primeira muller en ingresar no colexio de avogados e primeira muller que actuaba ante o Tribunal Supremo de Guerra e Mariña no mundo.

Elixida en 1931 deputada polo Partido Radical Socialista nas Cortes Constituíntes por Madrid xunto con Clara Campoamor (PRR) coa que mantiña fortes discusións polo Sufraxio Feminino, ela defendía que a muller española non estaba preparada social nin politicamente  para a votar.

O goberno de Azaña nomeoulle directora xeral de Prisións (1931-34), continuando a labor emprendida pola súa predecesora, Dna. Concepción Areal, baixo o criterio de que as sociedades están obrigadas a recuperar o delincuente como persoa activa. Dende este cargo adicouse de cheo a gran reforma dos cárceres españois: pechou 114 centros penitenciarios por estar en malas condicións, creou o cárcere de mulleres de Las Ventas, eliminou o uso dos grifóns, promoveu a liberdade de culto nas prisións, a ampliación dos permisos por razóns familiares  e creou un corpo feminino de funcionarias de prisións… . O seu labor foi, sen dúbida, de vital importancia para a evolución do sistema penitenciario en España.

Coa chegada da guerra civil do 36, foi encargada polo Goberno da República de buscar asilo aos nenos exiliados en Francia, dende o seu posto de Primeira Secretaria da Embaixada de España en París. Máis tarde, xa en plena II Guerra Mundial, colabora na saída dos refuxiados españois cara a América. Ela, paradoxalmente, non pode fuxir, e permanecerá en París escondida durante os catro anos de ocupación nazi.

Victoria estivo exiliada 40 anos traballando infatigablemente, apaixonada e decidida adicou a súa vida a loitar por mellorar as condicións de vida non só das mulleres senón de todos os que se atopaban en condicións de inferioridade: persoas presas, orfas ou exiliadas.

Breve Biografía.

Clara Campoamor

Nome:Clara Campoamor

Datas nacemento/morte:  Madrid 1888- Lausana 1972

Organización: Partido Republicano Radical.

Feitos destacados: Feminista, Avogada e Política Republicana Española .

Ao proclamarse a Segunda República, Clara Campoamor foi elixida deputada -en 1931 as mulleres podían ser elixidas, pero non ser electoras- integrando as listas do Partido Radical, ao que se afiliara por proclamarse este “republicano, liberal, laico e democrático”: o seu propio ideario político.

Muller política, republicana e liberal española, defensora dos dereitos das mulleres e impulsora do sufraxio feminino. Formou parte da Comisión Constitucional encargada de elaborar o proxecto de Constitución da nova República e integrada por 21 deputados, e alí loitou eficazmente para establecer a non discriminación por razón de sexo, a igualdade xurídica dos fillos e fillas dentro e fóra do matrimonio, o divorcio e o sufraxio universal, a miúdo chamado “voto feminino”. Conseguiu todo, agás o relativo ao voto, que tivo que debaterse no Parlamento.

En decembro de 1931 a Constitución aprobou o voto a todos os cidadáns maiores de 23 anos, sen distinción de sexo.
Durante 1931-33 foi delegada de España ante a Sociedade de Nacións e fundou a Unión Republicana Feminista, para traballar polo voto feminino.

Despois do golpe militar de 1936, Clara fuxiu de Madrid e viviu en Francia onde publicou o seu libro en 1937: “A revolución española vista por unha republicana”. No exilio viviu tamén en Arxentina onde seguiu escribindo e traballando de tradutora. Cando quixo volver a España, a comezos de 1950, non se lle permitiu por pertencer á loxa masónica Reivindicación. A ditadura militar de Franco só lle permitía entrar, se delataba outros masóns españois; Clara elixiu o ostracismo e o exilio. En 1955 instalouse en Lausana, Suíza, exercendo de avogada ata que perdeu a vista.

A loita desta valente muller, liberal e independente, contribuíu ao avance da Democracia, ao camiño de igualdade entre homes e mulleres.

Cita destacada: “Resolved lo que queráis, pero afrontando la responsabilidad de dar entrada a esa mitad de género humano en política, para que la política sea cosa de dos, porque solo hay una cosa que hace un sexo solo: alumbrar; las demás las hacemos todos en común, y no podéis venir aquí vosotros a legislar , a votar impuestos, a dictar deberes, a legislar sobre la raza humana, sobre la mujer y sobre el hijo, aislados, fuera de nosotras”

Breve biografía

Pasionaria

Nome: Dolores Ibárruri Gómez

Datas nacemento/morte: Bizkaia 9 de decembro de 1985 – Madrid 12 de novembro de 1989.

Organización: Partido Comunista de España

Feitos destacados:

A Pasionaria destacou como política na Segunda República Española e na Guerra Civil coma dirixente do Partido Comunista de España. Á súa loita política uniu a loita polos dereitos das mulleres para demostrar que as mulleres, foran da condición que fosen, eran seres libres para elixir o seu destino. Chegou a formar parte do Comité Central do PCE en 1930 e ao ano seguinte presentouse ás eleccións ás Cortes Constituíntes, pero a súa candidatura non saíu elixida. En 1931 trasladouse a Madrid para traballar na redacción do xornal do Partido, Mundo Obreiro. En 1933 foi presidenta da recen fundada Unión de Mulleres Antifascistas.

Foi encarcerada varias veces debido aos seus fortes e punzantes discursos e á súa activa militancia nas manifestacións comunistas. Pouco tempo despois destacou no Congreso dos Deputados da República como deputada do PCE por Asturias. Figura relevante durante a Guerra Civil, foi elixida vicepresidenta das Cortes republicanas en 1937. Durante este período converteuse nun mito para unha parte de España. Foi famosa polas súas arengas en favor da causa republicana. O seu lema foi «Non pasarán!» acuñado durante a defensa de Madrid. Trala Guerra Civil exiliouse na Unión Soviética , continuando o seu labor como representante de España na Internacional Comunista.

Regresou a España tras a morte de Franco e a transición á democracia, resultando elixida de novo deputada por Asturias (1977). Mesmo entón permaneceu aferrada aos vellos ideais do comunismo prosoviético, que apenas tiñan xa eco nin na sociedade española nin no PCE; nunca abandonou a súa actividade e morreu en 1989, ano en que caeu ironicamente o Muro de Berlín, á idade de noventa e catro anos e na súa cidade natal.

Breve Biografia

Juana Capdevielle

Nome: Juana Capdevielle

Datas nacemento/morte:  Madrid 1905 – Monte da Gándara 1936

Organización:

Feitos destacados:

Juana cursou Filosofía e Letras en Madrid e entrou a formar parte do corpo de Arquiveiros e Bibliotecarios,  tamén na capital madrileña exerceu a súa profesión na Facultade de Filosofía e Letras e no Ateneo. Participou nas Primeras Jornadas Eugénicas Españolas de Genética, Eugenesia y Pedagogía Sexual, que tiveron lugar en Madrid en 1934.  A súa conferencia versou sobre o problema do amor no ambiente universitario e nela rebateu as teorías de Nóvoa Santos e Sender, ao tempo que expuxo unha concepción do amor asentada sobre os postulados da valentía e da sinceridade, da liberdade e da consciencia que caracterizan a súa sinxela e forte personalidade.

Cando tivo lugar o levantamento militar, permaneceu xunto ao seu home o gobernador civil da Coruña ata o 20 de xullo, día en que se prepara a digna resistencia do goberno civil. O 24 de xullo foi asasinado o gobernador e ela foi detida e encarcerada na Coruña. A primeiros do mes de agosto saíu do cárcere coa prohibición de permanecer na Coruña e foi recollida en Vilaboa (Culleredo), na casa do deputado de Izquierda Republicana Vitorino Veiga. Aí recibiu o 18 de agosto a orde de deportación que non lle deu tempo a cumprir, pois esa mesma noite foi buscala a Garda Civil e á mañá seguinte apareceu o seu cadáver no Km. 526 da estrada Madrid-A Coruña, no Monte da Gándara, ás aforas de Rábade (Lugo).

Juana Capdevielle no Albúm de Mulleres

Carmen Fernández Seguín

Nome: Carmen Fernández Seguín.

Datas nacemento/morte: Coalloso, 1905- Sandiás, 1999

Organización: PCE/Mundo Obrero [el periódico del PCE]

Feitos destacados:
Carmen subministradora de víveres das guerrillas antifranquistas en Galicia. En 1950 marchou a Ávila para establecer contacto cos gruposguerrileros da zona xunto ao seu fillo, Perfecto de Deus. Ambos os dous foron detidos, sendo o seu fillo fusilado e ela condenada en Ourense a 30 anos de cárcere. Pasou 13 anos en distintos penais e destacou pola súa actividade clandestina organizando células comunistas nas prisións, colaborando con Mundo Obreiro e levando a cabo distintos tipos de protestas e folgas. Unha vez en liberdade trasladouse a Sandiás, onde nunca divulgou as súas actividades fóra dun reducido grupo de familiares.

La sombra muda de la guerrillera | Breve Biografía

Maruxa Mallo

Nome: Ana María Gómez González

Datas nacemento/morte: Lugo 1902, Madrid 1995

Feitos destacados: Pintora surrealista

Maruxa Mallo foi a pintora máis relevante da xeración do 27, tardou moito tempo en ser recoñecida como un valor propio e non unha mera acompañante nesta xeración. Entre as súas amizades había nomes tan coñecidos como Buñuel, Dalí, García Lorca e María Zambrano, e foi parella de Rafael Alberti, con quen tamén tivo unha intensa colaboración artística.

En 1932, o Consello de Estudos Avanzados deulle unha pensión para mellorar as súas habilidades en París. Alí entra en contacto coa vangarda en maiúsculas. Coñece a Picasso, Miró, Péret, Aragón, Arp e por suposto aos surrealistas, entre eles André Breton.

Durante a república participou activamente nas misións pedagóxicas, coas que se achegou a Galicia, e aquí foi onde a sorprendeu a Guerra Civil.  Fuxe a Lisboa, alí  Gabriela Mistral, que era entón embaixadora de Chile, conséguelle un billete para Bos Aires. Maruxa Mallo comeza así os seus 25 anos no exilio.

Maruja Mallo, vangarda e compromiso

Enriqueta Otero

Nome: Enriqueta Otero

Datas nacemento/morte: Morreu o último día de outubro de 1989

Organización: PCE

Feitos destacados:
Ao estalar a Guerra Civil, adicouse á evacuación de cativos ao Levante. Logo traballou como enfermeira no Hospital Militar de Carabanchel, no que fixo parte do Comité de Control Obreiro. En xaneiro de 1937, incorporouse como miliciana da cultura á defensa de Madrid no Exército do Centro, na Primeira Brigada Móbil de Choque da 46ª División, dirixida por Valentín González, El Campesino . Participou na creación de varios fogares-soldado ou hospitais-escola. Fíxose cargo dunha gardaría para os fillos dos soldados, montou algúns hospitais e organizou un hotel de repouso para as viúvas e compañeiras dos soldados, todo na provincia de Alicante.
Foi unha das poucas mulleres guerrilleiras que se viron obrigadas a resistir no monte, e os seus sete anos de maquis o confirman. Tivo varios encontros armados coa garda civil, tendo que empregar granadas de man nalgunha ocasión, e sendo a mobilidade continua o factor que fixo desta e en xeral de todas as partidas, que aguantasen anos nos montes. Localizada a súa situación nunha casa habitual onde se escondían e editaban propaganda, Enriqueta defendeuse ata esgotar a munición, e foi capturada ferida grave, pero aínda que foi trasladada e operada con rapidez, as torturas empregadas contra ela aínda convalecente das súas lesións, fixeron que non aguantase e supuxo a detención de corenta persoas entre fuxidos e enlaces.

Nos últimos días da guerra civil foi recluída pola Xunta de Defensa de Madrid no cárcere de Vendas con outras militantes comunistas, pero logrou capitanear unha fuga masiva e tomar un tren ata Lugo. En Galicia incorporouse á guerrilla co alcume de María Dolores e resultou ferida en varios enfrontamentos armados. En 1946 foi detida nas proximidades da capital lucense pola Garda Civil. Condenada a morte acusada dun delito de rebelión militar e de actividades comunistas, no seu consello de guerra celebrado en Coruña en xullo de 1946 foi sentenciada a trinta anos por rebelión militar e catro anos por un atentado contra a autoridade, unha campaña internacional de solidariedade logrou a conmutación da pena e estivo presa durante 19 anos en diversos cárceres españois.

Enriqueta otero no Album de mulleres

María Casares

Nome: María Casares

Datas nacemento/morte: 21 de novembro de 1922 na Coruña/Faleceu o 22 de novembro de 1996

Feitos destacados:
Actriz de profesión, tras o estourido da guerra civil exiliouse coa súa nai a París. Aínda non cumprira ben os catorce anos cando chegou a Francia fuxindo da barbarie golpista de 1936, por ser filla de Santiago Casares Quiroga, home forte do goberno de Manuel Azaña nos ilusionantes tempos da República.

Citas destacadas:
Adaptarse. Un poder que non lle é dado a todo o mundo; é un privilexio. Porque para adaptarse, sen perder con iso, é preciso un certo sentido da existencia; innato, penso; fai falla un ouvido agudo e unha ollada de aguia; fai falla moita comprensión e o desexo de comprender; son necesarios tamén un obxectivo ou obxectivos, unha razón ou razóns; ou ben, simplemente unha ardente vontade de vivir por vivir; ou ben cargas e responsabilidades; hai que ter unha idade en que as raíces poidan prender en calquera parte, ou ben as esperanzas de voltar a atopalas un día onde se deixaron. Fai falta, en fin unha saúde, unha grande vitalidade, circunstancias felices e ¡sorte!.

María Casares no Album de mulleres